Bestuurdersverslag: Algemene jaarvergadering op 26 Oktober 2022
Inleidend
Dit is ’n plesier om hier te kan verslag doen oor PEN Afrikaans se bedrywighede in 2022 tot dusver. Van meet af moet ek duidelik maak dat dit te danke is aan samewerking. Sinergie, wat maklik net soos ’n mooi korporatiewe gonswoord kan klink, het ongetwyfeld ’n betekenisvolle en selfs bepalende rol te speel wanneer ’n mens in ’n taal werk, waarvan die hoër funksies veral bedreig word, in ’n land met soveel uitdagings, in ’n wêreld waarin ’n volskaalse oorlog woed en ontberings volop is.
Sinergie verwys na die samewerking van twee of meer entiteite om ’n resultaat te bereik wat groter is as die afsonderlike dele. Op dié manier vergroot impak en raak doelstellings makliker bereikbaar. PEN Afrikaans se doelstellings bly die bevordering van Afrikaanse skryfkuns en van uitdrukkingsvryheid, wat die aktiewe deelname aan die stryd teen alle vorme van sensuur insluit en die aktiewe deelname aan die bou, al is dit deur klein bydraes en projekte, van ’n Afrikaanse letterkunde- en medialandskap wat gunstige omstandighede bied vir ’n diverse groep Afrikaanse skrywers, joernaliste en uitgewers om met woorde te werk. Ons weet dit strek tot die voordeel van sprekers en lesers van ’n taal, en van die taal self.
- Artikelreeks: Die wêreld van die skrywer
Ons het vanjaar voortgegaan met ’n reeks artikels oor verskeie onderwerpe wat met die praktyk van skryf te doen het. Die artikels verskyn kwartaalliks en is telkens gewilde toevoegings tot ons nuusbrief, webwerf en sosialemedia-platfoms.
Vanjaar se artikels is sover gelewer deur:
- Susan Smith in samewerking met die Nederlandse digter Els de Groen. Hulle stuk gaan oor skrywers, in hierdie geval digters, se rol en verantwoordelikheid rakende die klimaatkrisis. Dit is vir PEN Afrikaans en die groter PEN-netwerk duidelik dat klimaat een van die belangrikste temas van ons tyd is, vir skrywers wat tradisioneel ryklik uit die natuurgegewe put, maar ook vir die planeet en ganse mensdom. Die artikel belig dié belangrike tema en het ook tot internasionale wisselwerking bygedra en tot groter samewerking tussen Afrikaanse digters en digters uit die Lae Lande onder die vaandel “Klimaatdichters”.
- Lynthia Julius: oor Gariep-Afrikaans en oor taal as gereedskap vir skrywers. In haar artikel bieg sy dat haar skryfproses begin by steel, “dit begin by in die Noord-Kaap afluister.”
- Mercy Kannemeyer oor die skryf van dramas. Hierdie artikel is ’n uitvloeisel van ons aanlyn kursus oor die verpakking en verfyning van skryfwerk. Verskeie deelnemers wou meer oor dié onderwerp hoor en Mercy as teatermaker en skrywer deel hier haar wenke.
Daar sal nog een artikel in Desember verskyn.
Vinnige vrae
“Vinnige vrae” is ’n V&A-reeks wat in die kwartaallikse tydskrif Taalgenoot verskyn. In elke aflewering kry ’n ander lid van PEN Afrikaans kans om ’n stel vrae te beantwoord oor hul skryfwerk, werkswyse, belangstellings, ensovoorts. Joan Hambidge, Hilda Smits, Audrey Jantjies en Carien Smith was vanjaar aan die beurt.
PEN Afrikaans stel die samewerking hoog op prys. Dit skep bykomende ruimte vir tydskrifinhoud oor skrywers en boeke. Dit bied aan die betrokke skrywer blootstelling. Omdat dit ’n geleentheid is wat uitsluitlik aan ons lede beskikbaar is, is dit vir PEN Afrikaans ook ’n manier om ons lede ter wille te wees.
Kortverhaalkompetisie
Met die finansiële ondersteuning van PEN International, het ons ’n kortverhaalkompetisie aangebied wat met entoesiasme begroet is – ons het naastenby 300 inskrywings ontvang vir dié kompetisie met “toegang” as breë tema.
Vyf wenverhale is aangewys en aanlyn gepubliseer. Dankie aan LitNet wat ons publikasievennoot hiervoor was. Die verhale is ook professioneel geset en as e-PDF’s op ons webwerf aflaaibaar.
Die top-3 wenverhale is op RSG se Kortom voorgelees – wat uitstekend hanteer is deur Dean Balie en sy span – en die skrywers daarvan het ’n kontantprys en ’n boekprys gekry.
Heilna du Plooy het die groot taak gehad om die aanvanklike sifting te doen, waarná die beoordelaarspaneel bestaande uit JM Gilfillan, Brian Fredericks en Madré Marais die wenverhale aangewys het.
Aanlyn kursus
Waardevolle terugvoer van Heilna na aanleiding van die lees van die nagenoeg 300 inskrywings het daartoe gelei dat ons ’n kursus aangebied het wat daarop gemik was om skrywers te bemagtig om hul skryfwerk te versorg, verpak en verfyn.
Mercy Kannemeyer was die kursusfasiliteerder met mede-aanbieders wat by die Zoom-sessies aangesluit het: Cliffordene Norton, Stevlyn Vermeulen, Theo Kemp, Bibi Slippers en Heilna du Plooy.
Verskeie skrywers het ook via kort video’s insette gelewer en die video is hier op ons YouTube-kanaal beskikbaar vir dié wat dit wil kyk.
WOW-slypskool by die Toyota US Woordfees
DIt was ook vir PEN Afrikaans ’n groot plesier om betrokke te wees by die aanbied van die WOW-slypskool vir aspirantskrywers by die Woordfees vroeër hierdie maand.
Die deelnemers was belowende jong skrywers van skole waar WOW, wat natuurlik staan vir Woorde Open Wêrelde, van hul projekte aanbied. Dat die leerders spesiaal hiervoor gekeur was, was duidelik. Hulle het ’n magdom storie-idees, ’n leergierigheid en ’n entoesiasme na ’n lang tafel op die grondvloer van die US Biblioteek gebring. Dankie aan WOW vir die geleentheid. Ons sien uit om te sien hoe ons verder ’n pad met dié groep kan stap.
Skrywersresidensie in samewerking met die Jakes Gerwel Stigting
Opbetaalde lede van PEN Afrikaans kon weer vanjaar aansoek doen om vir ’n maand in die Jakes Gerwel Stigting se Paulethuis in Somerset-Oos tuis te gaan om aan ’n goedgekeurde skryfprojek te werk. Ons het heelwat sterk aansoeke ontvang en nuwe lede in die proses gewerf.
Vir die eerste keer is die residensieprogram uitgebrei om twee ander PEN-sentrums se lede ook die geleentheid te gun om aansoek te doen. Die twee sentrums is PEN Nederland en PEN South Africa. Die beplanning is om elke twee jaar met twee ander PEN-sentrums saam te werk hieraan en sodoende groter wisselwerking, blootstelling en literêre kruisbestuiwing onder deelnemers te probeer aanmoedig.
Die volgende drie Afrikaanse skrywers is gekies vir die 2022-residensie, wat t van 6 Junie tot 2 Julie plaasgevind het:
- Elodi Troskie
- Loit Sôls
- Naomi Meyer
Die ander drie deelnemers was:
- Mphuthumi Ntabeni (PEN South Africa)
- Mia Arderne (PEN South Africa)
- Emma Crebolder (PEN Nederland)
PEN Afrikaans Vertaalfonds
Die PEN Afrikaans Vertaalfonds het ten doel om die vertaling en publikasie van verdienstelike Afrikaanse literêre werke in die buiteland te bevorder deur vertaalkoste te subsidieer. Daar is twee sperdatums vir aansoeke in ’n kalenderjaar: 15 Mei en 15 November.
Die Mei-sperdatum het die volgende suksesvolle aansoeke opgelewer:
- ’n Arabiese vertaling van Kringe in ’n bos deur Dalene Matthee (Mahrousa Publishing)
- ’n Albanese vertaling van Minder as niks deur Irma Venter (Ombra GVG)
Ons wag tans aansoeke in vir hierdie ronde aansoeke wat 15 November sluit.
Oekraïense gedigte in Afrikaanse vertaling
Soos Bernard genoem het, het ’n ander vertaalprojek vanjaar vorm gekry in reaksie op die verskriklike gebeure in Oekraïne, met Rusland se skokkende militerêre aanval wat steeds voortduur.
Ons publiseer tot die einde van die jaar telkens ’n Afrikaanse vertaling van ’n Oekraïense gedig in ons nuusbrief, met dank aan die kundige bydraers wat dit moontlik maak.
Aanbieding by Tuin van Digters 2022
Ek brei graag kortliks uit oor “Digter wordende”, ’n huldigingsitem vir Antjie Krog wat PEN Afrikaans by Tuin van Digters aangebied het. Pieter Odendaal het die program saamgestel en die fokus was op verse in verskillende tale. Die digters en musikante wat saam met Pieter deelgeneem het, is: Jolyn Phillips, Frazer Barry, Deniel Barry, Jerzy Koch, Alfred Schaffer, Shirmoney Rhode en Mbongeni Nomkonwana.
Dankie aan al die betrokkenes vir hierdie treffende verering van Antjie Krog as iemand wat enorm baie vir haar medemens, haar mededigter, haar leser, en haar land beteken.
In die week waartydens sy haar 70ste verjaarsdag gevier het, is dit net gepas dat ons gesamentlik vir haar ’n hoed en/of ’n glas lig.
Kommunikasie
Wat ons kommunikasie betref, gaan ons voort met ons maandelikse nuusbrief, wat onder meer ’n resensie-oorsig bevat en ’n lys van nuwe Afrikaanse boeke wat in die betrokke maand verskyn. Ons hou ook ons sosialemedia-platforms en webwerf op datum en ons publiseer van tyd tot tyd stellinginnames en verklarings oor sake wat ons en ons lede raak, waarvan Bernard in sy verslag voorbeelde genoem het.
In hierdie konteks kan ek kortliks noem dat die Wysigingswetsontwerp op Outeursreg toe ’n tweede keer deur die Nasionale Vergadering goedgekeur is, ten spyte daarvan dat slegs geringe veranderinge gemaak is vandat president Ramaphosa dit in 2020 teruggestuur het vir hersiening. Die wetsontwerp is nou in die sorg van die Nasionale Raad van Provinsies, wat hul eie openbare konsultasieproses daarroor sal hê. Belanghebbendes sal waarskynlik genooi word om in Januarie 2023 voorleggings oor die inhoud van die wetsontwerp te maak. PEN Afrikaans sal beslis hieraan meedoen: in ons eie kapasiteit en as lid van die sambreelorganisasie die Kopieregkoalisie van Suid-Afrika.
Ons bly besorgd daaroor dat die wetsontwerp se voorgestelde verswakking van outeursreg die posisie van skrywers plaaslik, van die boekebedryf en van die ekonomie gaan knoei. Ons sal met ons lede in kontak wees hieroor en seker maak dat ons skrywers se stemme laat hoor.
Ten slotte, ’n paar dankies.
Dankie vir die samewerking van vennote wat hierdie projekte moontlik maak, soos die Jakes Gerwel Stigting, WOW en Taalgenoot.
Dankie aan ’n bekwame en entoesiastiese bestuurspan wat verlede jaar hierdie tyd hul stoele om die tafel ingeneem het ná die verkiesing by die algemene jaarvergadering, veral aan ons voorsitter Bernard Odendaal, ondervoorsitter Jolyn Phillips en tesourier Izak de Vries.
Baie dankie aan ons lede vir die meelewing, betrokkenheid en goeie idees wat in ons posbus beland. Hou asseblief aan daarmee.
Dankie aan PEN International vir die groter netwerk en familie. Dit is lekker om te weet dat die bestuur en personeel by die Londen-kantoor ondersteuners is van ons werk en die afgelope jare ons in staat stel om nuwe projekte te loods. Fiona van Kerwel sal hierná kortliks vertel oor die projek wat volgende jaar in ons beplanning is.
Laastens, ’n groot dankie aan die Trust vir Afrikaanse Onderwys, wat met hul ruim finansiële ondersteuning ons werksaamhede asook die bestaan van die PEN Afrikaans Vertaalfonds moontlik maak.
PEN Afrikaans wil in die toekoms aanhou om saam met ons lede en vennote te kyk hoe ons kan bydra tot die bevordering van die Afrikaanse skryfkuns, van uitdrukkingsvryheid en ’n gesonde, inklusiewe, veerkragtige Afrikaanse letterkunde en medialandskap.
Baie dankie.
Catrina Wessels
Bestuurder: PEN Afrikaans